Musu (Edible Rat)
Totem
Akabbiro
Clan Leader Samuel Bulega Muyingo
EstatesSama
SsazaMawokota
Omubala Clan (motto)
EBYAFAAYO EBITONOTONO KU KIKA KY’OSUMU, ENTANDIKWA Y’OMUZIRO N’AKABBIRO.
 
Abo Musu twajja ku mirembe gya Ssekabaka Ndawula nga tusibuka mu Kizinga Funve e Ssese. Jjajafe Bukulu Bwawadda yasooka kubeera eno ku lukalu e
Naberenga mu Ggombolola y’e Ssisa mu Ssaza lya Busiro.
 
Ebiseera ebyo waliwo omusono ogw’abakulu okufuna e Kizinga, bwatyo Jjaja Bukulu Bwawadda naye ekinyegenyege kyamukwata nagenda e Funve gyeyazalira abaana be. Baba bali eyo, mugandawe Kawakuzi nasaba mukwano gwe ente ey’okulunda nebagimuwa. Eby’embi muganda we naffa era n’ente nayo neffa.
 
Oluvanyuma nannyini nte yajja okubanja ente ye era yasanga gweyagiwa yaffa dda. Yabategeeza nti ente ye mujjakujisasula ka kibe ki. Balaba nannyini nte alemeddeko nebagenda ew’omuganga abawonye omusajja ababanja.
 
Omuganga yabagamba nti mugende muyige akasolo konna akatono mukakwate. Bwemukafuna mugende ku malaalo g’oyo eyalya ebbanja mukasimireko era mukateeke mu sanja museeko n’akaguwa ne mpulutulizo. 
 
Bafuna akasolo ako nebakola nga bwebagambibwa. Olwamala nga bayita nannyini nte okujja bamusasule ente ye. 
 
Bamutwala ku malaalo ago era olwatuuka nebakuba ku malaalo nga bwebagamba nti zuukuka, zuukuka ojje osasule ente era akasolo kagugumuka nga kasamba esanja eryakatekebwako. 
 
Eyali abanja bweyawulira yalowooza nti omugenzi ava magombe nasaako kakokola tondeka nnyuma nga bwagamba nti mumuleke sikyabanja n’ente njibasonyiye.
 
Ab’oluganda oluvanyuma betegereza akasolo akabawonya ebbanja nga Musu awo kitabwe weyabagambira nti okuva kulwo bakedire olw’okubawonya ebbanja. Baketegereza nnyo nga kafanana n’akayozi nebasalawo Akayozi kabe akabbiro olw’okwewala ab’omululu okulya Omusu nebaguyita Akayozi. Awo we twava okweddira Omusu n’akabbiro okuba Akayozi.
 
Bukulu yasalawo okudda ku lukalu nga yalekayo e Funve abaana be. Oluvanyuma Tamusange, Nkalubo ne Nabankema baabajja eryato Nakibeeba nebasabala nga bagukira ku mwalo e Buvumba Mawokota nga banoonya kitaabwe Bukulu. Bwebava ku mwalo, basanga Omutaka Kikomeko ow’e Njovu eyabasenza e Ssama era okuva ku olwo obwo bwe butaka bwaffe. 
 
Bbo baganda babwe abasigalayo nabo bagoberera omuli Mugaaju eyaseenga              e Bugonzi, Nakayima e Kiruddu Kyaggwe, Kimuli e Koome, Kabanvu e Kibanda nabalala. 
 
Oluvanyuma abaana bonna bajja e Ssama awali mukulu wabwe Tamusange ne batuula ne bamulonda okukulembeera ekika kyabwe. Bamutuuza ku Jinja Mutagaana era okwo kweyasinziira okuwa baganda be amasiga. Mu kino obutafanana nabika birala, ab’amasiga mu kika ky’Omusu babeera baganda ba Muyingo so nga mu bika ebirala babeera baana ba mukulu wa Kika. 
 
Erinnya erya Muyingo lyava ku kuba nti Tamusange ye yasikanga omuti ogwaggalanga oluggi oguyitibwa “Omuyingo” webava nebamukazako erya Muyingo.  
 
Tamusange ng’omuntu bweyaffa yasikirwa omwana we Mulumba Nsawonkadde ate obwa Muyingo nabulekera abaana be belondengamu Muyingo era nabuli kati bwekikolebwa. 
                                                                                                                  2
EMIRIMU GY’EKIKA MU LUBIRI LWA SSAABASAJJA.
 
1.              Obwa Namusu.
2.              Obwa Kawuuta – Ffe tufumbira Ssabasajja Kabaka.
3.              Obukomazi-Ffe tukomaga embugo zamakula ga Ssabasajja Kabaka.
 
NAYE NSABA KULAMBULULA KUBWA NAMUSU:
 
Nkalubo muganda wa Tamusange yali musawo era ng’alina erinnya erya Luweta Mivule, eryava ku kulagira kweyalagiranga emivule negyeweta nanogako eddagala. Ssekabaka Ndawula yawulira etutumu lya Nkalubo bwatyo namutumya ab’e omusawo mu Lubiri.
 
Teyakoma ku busawo era yali mugalagala. Ekyamanyisa ennyo Nkalubo, lwali olwo Omuzaana Luyiga eyalina ettu, yakolola nga Ssekabaka Ndawula ali mu bibbo, Ssekabaka yalagira Nkalubo agende amutte olw’ekyejjokye. 
 
Nkalubo yakwata Omuzaana namutwala wabula ng’amanyi nti ekimukozeseza ekyo yalina ettu kubanga y’omu kwabo Nkalubo beyali yawa oluzaalo. Nkalubo yafuna omukazi ali olubuto gweyatamu olw’okutya nti Ssekabaka ayinza okutuma abantu balabe oba akikoze. Ngawayise ebbanga, Omuzaana yazala omwana ow’obulenzi. 
 
Mubuvumu obwekitalo Nkalubo yaddayo ewa Ssekabaka Ndawula namutegeeza nti Omuzaana Luyiga teyamutta wabula yazaala omwana wabulenzi. Ssekabaka yasanyuka nnyo era omulangira natumwa erinnya erya Mawanda olw’omuzaana okukololera Kabaka ngaali mu bibbo. 
 
Okuva kwolwo Ssekabaka yasembeza Nkalubo namugamba nti ab’Omusu muli besigwa nnyo namuwa okukuuma emanju wa Kabaka. 
 
Ngaali emanju, Nkalubo ye yayiiya amantambutambu ga Kabaka tegasaana kubera bweru nga gamukoopi. Nkalubo yasiimanga ekinya Kabaka mweyafulumanga.  
 
Ssekabaka yasiima Nkalubo kyakoze nalagira bamuweseze ekifumu ekyayitibwa Kayiikuzi kyeyakozesanga okusima ebinya. 
 
Nazikuno nga obwanamusu sikukuma bukumi manju wabula Namusu ye ayala obuliri bwa Kabaka, yamanya bweyasuze era nga Katikkiro gwatuukirako okubuza Kabaka bweyasuze. 
3  
 
 
NO
ESSIGA
OBUTAKA
ESSAZA
ERINNYA LY’OMUKULU
ADDUKANYA EMIRIMU
1.
Akasolya
Ssama
Mawokota
Samuel Bulega
Swadick Bulega
2.
Kabanvu
Kibanda
Singo
Matiya Bulega
Fred Nume 
3.
Nakayima 
Kiruddu Kojja
Kyaggwe
Bireese Jaggwe Livingstone 
Bunkedeko Joseph 
4.
Kimuli 
Koome 
Kyaggwe
J.M. Kasajja Zizinga 
Semusu Kampama
5.
Kikaawa Kanyolo
Kawoko 
Buddu 
Lumala Paulo
Kikaawa Muyingo Jovia
6.
Nakaddu Omukomazzi 
Makandwa 
Busiro 
Jaggwe Muhammad Salongo
Hamon Musoke 
7.
Nkalubo Sebugwawo 
Bunono 
Busiro 
Obadia Nsimbe 
Yona Bulega 
8.
Mugaju 
Bugonzi 
Buddu 
Dr. Jack Jaggwe
Dr. Jaggwe N. 
9.
Kagombe 
Butula 
Kooki
Danly Tamusange 
Stanley Segwanyi 
 
EMITUBA G Y’EKIKA
ESIGGA LYA KASOLYA
 
    
 OMUTUBA 
OBUTAKA 
ESSAZA
ERINNYA LY’OMUKULU
1.
Sebuko
Najeza 
Kyadondo
Muwanga Bulega 
2.
Muzinga 
Sama 
Mawokota
G. Mulumba Salongo
3.
Kaliba 
Makandwa
Busiro 
E. Zimula 
4.
Kiralyambwa 
Sama 
Mawokota
George Lumala 
5.
Bakulu Mpagi
Mabanda 
Mawokota 
Abdulah Lukeberwa 
6.
Bulega - Kaggo
Katalagga
Busujju 
Mulaje Lumala 
7.
Kyaffa  
Mutungo 
Busiro 
Kiraga Godfrey 
8.
Nsawonkadde 
Sama 
Mawokota
David Tomusange (Bishop) 
9.
Sembwa 
Kitukutwe 
Wakiso 
Yobu Muyingo 
10.
Mbazi
Sama 
Mawokota
Bunkedeko Hussein
11.
Kifunkulu 
Najeza
Kyadondo 
Bulasio Jaggwe Lwanga
12.
Zizinga 
Mirembe 
Butambala 
Sula Nsimbe 
4
 
 
ESIGGA LYA NKALUBO - BUNONO
1.
Kiregeya 
Ndejje 
Kyadondo 
Kabiswa Edward 
2.
Bunkedeko Omunawa 
Kanyanya 
Kyadondo 
Nicholas Mukasa (Dr)
3.
Masikangabo 
Bujuko 
Mawokota 
Yunus Bulega 
 
 
ESIGGA LYA NAKADDU
1.
Nakaddu 
Makandwa
Busiro 
Sebugwawo 
2.
Muddu Aberwa 
Lusanja 
Singo 
Salongo Nkalubo  Mukasa
3.
Mbalire 
Kigalama 
Singo 
Bunkedeko 
4.
Sansa 
Nakinyana 
Bululi
Abubaker Sebugwawo 
5.
Kawulawula 
Sanga 
Mawokota 
Eng. Peter Nsimbe 
6.
Kajenkya 
Ntwetwe 
Singo 
Hassan Bulega 
7.
Muwanga 
Kisansala 
Buddu 
Muyingo Friginsio
 
 
ESIGGA LYA KABANVU
1.
Ttullo 
Kyabakadde
Kyaggwe
Tomusange Fred
2.
Sebutemba 
Bumbaje 
Kyaggwe 
Byekwaso Fred
3.
Zingobukedo 
Naama Mityana 
Singo 
Kasim Mulumba 
 
 
ESIGGA LYA KIMULI
1.
Mpebwa 
Kyabalogo 
Kyaggwe 
Jaggwe 
2.
Semajaba 
Mabira 
Kyaggwe 
Bulega 
3.
Wabereka 
Bwebaja 
Busiro 
Zikusoka 
4.
Bagiyembe 
Kansanga 
Kyadondo 
Mitawana 
5.
Kawogo 
Kiyoola 
Kyaggwe 
Lumala 
6.
Lukolo 
Nazigo 
Kyaggwe 
Mirala 
7.
Lwotowone 
Nakisanga 
Kyaggwe 
Nsimbe 
 
 
ESIGGA LYA KAGOMBE 
1.
Kayiteri 
Kiwaguzi
Kooki
Sebugwawo Matia 
2.
Kireego 
Butula 
Kooki 
Senkumba Woziya 
3.
Kangi 
Kyengeza
Kooki
Bunkedeko Yokana 
 
 
ESIGGA LYA KIKAAWA 
1.
Nyanja 
Kiwesi 
Buddu 
John Bamutange 
2.
Kasuuga 
Mukunyu
Buddu 
Zizinga
3.
Kolongola
Kasebwera
Buddu 
Sebugwawo  Gregory 
4.
Gobe kadde 
Kawoko-Kikaawa
Buddu 
Nkalubo Henry 
5.
Sabala 
Mpalampa 
Buddu 
Ssejje Richard 
5
 
 
ESIGGA LYA NAKAYIMA 
 
1.
Kabeja 
Bussi 
Busiro
Bunkedeko 
2.
Sekimbuyege 
Kiruddu 
Kyaggwe 
 
3.
Nzozombe 
Lutengo 
Kyaggwe 
Geofrey Kiyega 
4.
Namutamba  
Kiruddu 
Kyaggwe
 
5.
Mukwano 
Katabi
Busiro 
Zizinga 
6.
Masanso 
Minziro 
Buddu 
Joseph Tomusange 
7.
Sebwato 
Kasawo
Kyaggwe
Geofrey Sebugwawo 
 
 
ESIGGA LYA MUGAJJU 
 
1.
Muddu Abeera
Mpugwe 
Buddu 
Yonosani Kajumbi 
2.
Kalongola 
Bugonzi
Buddu 
Kasimu Muyingo 
3.
Ssabala 
 
Singo
 
4.
Kasunsu 
Kadugala 
Buddu
 
5.
Bwakyadda 
Butambala 
 
Musa Kagga
6.
Busenze 
Bugonzi 
Buddu
Mungi
7.
Lwesera 
Bulenge 
Buddu 
Matiya Bulega 
8.
Lukanga 
Kiyanja 
Buddu
Hajji Edirisa Sebugwawo
9.
Nserenguzi 
Bugonzi 
Buddu
Kasimu Muyingo 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6
 
AMANYA AGATUUMIBWA
 
ABALENZI
 
1.
Mulumba
 
4.
Lugobe 
2.
Bbira
 
5.
Kimuli
3.
Nsimbe         
 
6.
Bwami
 
 
Namalala mangi
 
 
AGABAWALA
 
1.
Nasejje
 
4.
Mbalyowere 
2.
Nabankema 
 
5.
Namunyiga
3.
Nazze
 
6.
Kulyenvu 
 
 
Namalala mangi